Zielony Ład
Z powodu zanieczyszczenia powietrza, każdego roku umiera prawie 50 tys. Polaków. Tymczasem głównym surowcem energetycznym w gospodarstwach domowych wciąż jest – często złej jakości - węgiel, co czyni z nich jedno z głównych źródeł emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz pyłów, a także ołowiu, arsenu, chromu, miedzi, niklu i cynku. Są one jednocześnie odbiorcą ponad 20% energii wytworzonej w kraju. Problem transformacji energetycznej dotyczy więc nie tylko energetyki, górnictwa i przemysłu. Jest ona równie niezbędna w gospodarstwach domowych w małych miejscowościach oraz na wsiach, gdzie dodatkowym problemem jest często wysoka energochłonność budynków.
Zarówno europejskie (Zielony Ład), jak i krajowe czy miejscowe regulacje prawne, wymuszając transformację energetyczną poprzez zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii i poprawę efektywności energetycznej budynków, starają się aktywizować obywateli w tym procesie, zapewniając im jednocześnie ochronę przed tzw. wykluczeniem energetycznym. Podkreśla się zarazem ogromną rolę jednostek samorządu terytorialnego, w planowaniu i wspieraniu tych działań. Do opracowania na tym poziomie rozwiązań optymalnych brakuje jednak przejrzystych i wiarygodnych informacji na temat efektów środowiskowych oraz kosztów zastosowania rozmaitych technologii
Rząd wspiera transformację programami Czyste Powietrze i Mój Prąd
Regulacje prawne i wsparcie dla samorządów
Rząd wspiera transformację programami Czyste Powietrze i Mój Prąd. W latach 2021-2027 przewidziane są dotacje ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Funduszu Sprawiedliwej Transformacji, a mieszkańcom dotkniętym ubóstwem energetycznym dedykowany jest program Stop Smog, którego beneficjentem są głównie gminy. Od 1 stycznia 2021 roku wprowadzono w nim zmiany - zniesiony został obowiązek sporządzania gminnych programów niskoemisyjnych. Skrócono do 5 lat okres zobowiązań beneficjenta, zmniejszono do 1 % minimalną liczbę budynków jednorodzinnych, umożliwiającą aplikowanie do programu i dopuszczono do niego te, znajdujące się w zasobach gminy.
W wyniku nowelizacji ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz centralnej ewidencji emisyjności budynków, każdy właściciel domu jednorodzinnego jest zobowiązany w ciągu 12 miesięcy zgłosić czym go ogrzewa. Informacje, zapisywane w bazie Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków, zawierać mają również dane o budynkach wielorodzinnych, publicznych i lokalach usługowych oraz o otrzymanej pomocy finansowej. Projekt, finansowany przez UE, przewiduje, że do sierpnia 2023 r., w dostępnej w Internecie bazie CEEB znajdą się informacje o 5 mln budynków.
W wielu województwach wprowadzono już tzw. uchwały antysmogowe. W woj. Ślaskim przewiduje ona np., że od 1 stycznia 2022 roku wyeliminowane zostaną instalacje eksploatowane powyżej 10 lat od daty ich produkcji lub nie posiadające tzw. tabliczki znamionowej. Pobudza to intensywne, lokalne starania o wymianę starych źródeł ciepła, tzw. „kopciuchów” jak i o termomodernizację budynków. Wśród nowoczesnych systemów energetycznych dostępne są m.in. kotły na paliwa stałe 5 klasy, kotły gazowe, kotły olejowe, kotły na pellet drzewny, ogrzewanie elektryczne, pompy ciepła, kolektory słoneczne, rekuperatory, panele fotowoltaiczne, a także ciepło systemowe dostarczane z lokalnej kotłowni, farmy wiatrowej lub farmy PV.
Oferta GIG
Działania lokalnych samorządów w sferze walki z niską emisją, prowadzone zgodnie z interesami miejscowych społeczności, powinny uwzględniać cały szereg uwarunkowań topograficznych, technologicznych, ekonomicznych czy społecznych, warunkujących zastosowanie takich lub innych rozwiązań w konkretnej gminie czy miejscowości. Oferty producentów i handlowców, nastawione raczej na konkurencyjność niż komplementarność, nie są kompleksowe, budzą przez to często nieufność i pogłębiają dezorientację
Działania związane z likwidacją niskiej emisji powinny być prowadzone w oparciu o plany lokalne, a te z kolei muszą uwzględniać wyniki oceny, łączącej perspektywę energetyczną, środowiskową i kosztową dla wybranych rozwiązań. Jedynie kompleksowa analiza uwzględniająca uwarunkowania takie, jak np. wiek, stan techniczny, charakterystyka energetyczna budynku czy efektywność różnych źródeł energii w konkretnych warunkach lokalnych, pozwala na solidną diagnozę i wskazanie właściwego sposobu modernizacji energetycznej oraz dobór narzędzi wsparcia. Dużą rolę do odegrania w tym zakresie upatruje się po stronie jednostek samorządu terytorialnego.
Mając na uwadze nowe przepisy dotyczące walki ze smogiem oraz tworzoną w tym celu bazę Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB), GIG przygotował kompleksową ofertę dostosowaną do indywidualnych potrzeb i uwarunkowań samorządu. Wspierając się dodatkowo informacjami z narzędzia CEEB, Instytut we współpracy z władzami samorządowymi jest w stanie zaproponować dobór nowych systemów energetycznych opartych o analizę możliwości techniczno-organizacyjnych, ekonomicznych, środowiskowych, uwzględniając przy tym również istotne czynniki społeczne.
Główny Instytut Górnictwa, będąc od lat partnerem samorządów, realizuje projekty zarówno dla małych miast i gmin, jak i dużych aglomeracji. Szeroka oferta Instytutu powoduje, że samorządy chętnie korzystają z opracowanych tu technologii, produktów i rozwiązań. Ich tematyka rozciąga się od tradycyjnych problemów związanych z oddziaływaniem przemysłu górniczego, przez kwestie ochrony środowiska i rewitalizacji terenów, aż po ekspertyzy w zakresie planowania procesów inwestycyjnych.
W ramach pracy statutowej „Ocena efektywności środowiskowej i kosztów wykorzystania różnych źródeł ciepła u użytkowników końcowych” opracowano tu metodę wykonania modelu energetycznego miejscowości, służącego do zdiagnozowania stanu obecnego oraz oceny potencjalnych skutków zastosowania różnych wariantów modernizacji energetycznej.
Opiera się ona kompleksowym potraktowaniu problemu i ukierunkowaniu rozwiązania na potrzeby konkretnej gminy czy miejscowości. Pozwala to zaproponować mieszkańcom, w każdym przypadku model, który jest dla nich optymalny. W ramach prac przeprowadzono badania dla jednej z miejscowości w woj. Śląskim. Kompleksowa analiza danych, łącząca perspektywę energetyczną, środowiskową i kosztową dla wybranych rozwiązań, daje samorządowi pełny obraz stanu obecnego i diagnozę problemu, umożliwia zdefiniowanie potrzeb, a także opracowanie optymalnego planu lokalnej transformacji energetycznej, wraz z doborem właściwych narzędzi wsparcia.
Skontaktuj się z nami aby uzyskać szczegółowe informacje.
Czy Twój samorząd jest gotowy do transformacji energetycznej?
*Wypełnienie formularza oznacza wyrażenie zgody na przetwarzanie przez Główny Instytut Górnictwa podanych w formularzu danych osobowych.